2025-04-05: Samenwerken in vertrouwen: lessen uit het gevangenendilemma

©:

Kent u de metafoor van het gevangenendilemma of prisoners dilemma? Ik vind het een prachtige metafoor: een verhaal over de wisselwerking tussen samenwerking, succes en vertrouwen. Elke samenwerking, zeker als die gebaseerd is op vertrouwen, raakt aan dit dilemma.

Een paar dagen geleden werd ik gebeld door een vrijwilliger van een online dorpsarchief. Vol trots vertelde hij over de lancering: honderden verhalen, duizenden foto’s, en een dorpscafé vol enthousiast publiek. Het hele dorp zat de volgende dag online te grasduinen in herinneringen. Tot zover: één groot succes.

Maar tijdens het gesprek klonk ook teleurstelling door. Vier foto's uit het dorpsarchief waren opgedoken op de Facebook-pagina van het dorp. Zonder bronvermelding, zonder link. Gewoon "gejat" – zo voelde het. De vraag: "Kunnen we dat voorkomen?"

Het eerlijke antwoord: Helemaal voorkomen? Bijna onmogelijk. Je kunt copyright-waarschuwingen plaatsen, rechtsklik blokkeren, watermerken aanbrengen. Maar met een simpele screenshot is het vaak zo gepiept. Er is natuurlijk ook een paardenmiddel, maar daar kom ik zo op terug. Eerst terug naar het gevangenendilemma.

De kern draait om samenwerking en vertrouwen. Was die foto op Facebook gedeeld uit eigenbelang? Natuurlijk niet. Waarschijnlijk gebeurde het uit pure blijdschap: herkenning, enthousiasme, nostalgie. Stel je voor dat de deler eronder had gezet: "Gevonden in ons nieuwe dorpsarchief!", mét een linkje erbij. Dan was die spontane actie ineens pure promotie geweest voor het dorpsarchief. En op langere termijn? Meer bezoekers, meer betrokkenheid.

Sociale media zijn vluchtig. Vandaag gedeeld, morgen vergeten. Maar als je het slim aanpakt, kunnen de sociale media een springplank zijn naar duurzaam succes voor je erfgoedcollectie. Daarom zie je deelknoppen op online collecties: ze maken het makkelijk om te delen, mét bron.

En dat paardenmiddel? Je kunt de collectie (deels) achter een inlog zetten. Alleen toegankelijk voor leden of donateurs. Dat klinkt aantrekkelijk: een inkomstenbron! Maar… het staat haaks op het doel van veel erfgoedprojecten: het toegankelijk maken van de lokale geschiedenis voor iedereen.

Mijn conclusie: We staan op een kruispunt. Lokale erfgoedcollecties worden steeds belangrijker. Sociale media? Die verliezen terrein – zeker als het gaat om het zijn van een bron voor betrouwbare en blijvende erfgoedinformatie. Dus laten we inzetten op openheid, samenwerking en slim delen. Want juist door vertrouwen te geven, bouw je samen aan het succes van morgen.

© Tekst: Bauke Folkertsma